Đường đã trở thành “cái chết trắng” của thời đại mới, với những tác động tiêu cực như tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch và thậm chí ung thư. Mặc dù chúng ta biết rằng không nên tiêu thụ quá nhiều đường, thế nhưng vị ngọt hấp dẫn khiến ít người cưỡng lại được.
Vậy nên, chất làm ngọt nhân tạo ra đời để thỏa mãn nhu cầu “ngọt ngào” của con người. Câu hỏi đặt ra rằng liệu chúng ta có thể sử dụng chất này thay thế cho đường ăn thông thường hay không? Chúng có lợi hay là có hại?
Chất làm ngọt nhân tạo là gì?
Chất làm ngọt nhân tạo là các hợp chất hóa học được sử dụng để thay thế đường trong thực phẩm và đồ uống để tạo ra hương vị ngọt mà không cung cấp calo như đường. Có một số chất làm ngọt được phân loại là chất làm ngọt không dinh dưỡng, có nguồn gốc từ các thực vật và thảo dược như cây stevia và quả la hán.
Những chất này có nồng độ calo thấp, thậm chí không chứa calo, bao gồm cả chất làm ngọt nhân tạo và chất làm ngọt không dinh dưỡng. Chúng được sử dụng rộng rãi trong sản xuất đồ uống, thực phẩm, kẹo, kem đánh răng và thậm chí một số loại thuốc.
Các chất làm ngọt nhân tạo có sức ngọt từ 200 lên tới 13.000 lần so với đường. Vì độ ngọt mạnh mẽ này, chỉ cần sử dụng một lượng rất nhỏ để tạo hương vị cho thực phẩm hoặc đồ uống, dẫn đến lượng calo trên mỗi gram ít hơn so với sử dụng đường.
Các chất làm ngọt nhân tạo an toàn
Hiện nay, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chấp thuận 8 chất làm ngọt nhân tạo khác nhau:
Acesulfame kali: Chất này thường được sử dụng kết hợp với các chất làm ngọt nhân tạo khác và thường được tìm thấy trong nước ngọt không đường.
Aspartame: Đây là một chất làm ngọt phổ biến được sử dụng trong nhiều loại thực phẩm, đồ uống, kẹo, vitamin và thuốc nhuận tràng. Aspartame có hương vị ngọt gấp 200 lần so với đường tự nhiên và không phù hợp cho những người bị chứng rối loạn di truyền hiếm gặp tên là phenylketon niệu (PKU).
Neotame: Đây là một chất làm ngọt có độ ngọt từ 7.000 đến 13.000 lần so với đường. Nó được sử dụng trong một số thực phẩm và đồ uống, nhưng không phổ biến như các chất làm ngọt có hàm lượng calo thấp khác.
Saccharin: Được phát hiện vào năm 1879, saccharin có độ ngọt từ 200 đến 700 lần so với đường. Nó đã được thương mại hóa từ khi được phát hiện.
Sucralose: Đây là một chất làm ngọt linh hoạt, thường được sử dụng để thay thế đường trong nhiều món nướng và công thức nấu ăn khác. Nó cũng được tìm thấy trong thực phẩm chế biến, đồ uống nướng, trái cây đóng hộp và các sản phẩm từ sữa. Sucralose có độ ngọt gấp 600 lần so với đường.
Stevia: Là một chất làm ngọt không dinh dưỡng và thậm chí không có calo. Stevia được chiết xuất từ lá của cây stevia và có độ ngọt từ 200 đến 300 lần so với đường. Nó phổ biến trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống.
Luo han guo: Chiết xuất từ quả la hán, là một chất làm ngọt không dinh dưỡng. Nó không chứa calo và có độ ngọt từ 10 đến 250 lần so với đường. Thường được kết hợp với các chất làm ngọt không dinh dưỡng khác như stevia.
Advantame: Đây là chất làm ngọt không dinh dưỡng được FDA chấp thuận gần đây nhất vào năm 2014. Advantame có độ ngọt gấp 20.000 lần so với đường và không thường xuyên được sử dụng. Nó an toàn cho những người bị phenylketon niệu, trái ngược với aspartame.
Chất làm ngọt nhân tạo có lợi hay có hại?
Trước khi có câu trả lời cho “Chất làm ngọt nhân tạo có lợi hay có hại?”, chúng ta nên hiểu rõ cơ chế hoạt động của chất làm ngọt nhân tạo
Cách hoạt động của chất làm ngọt nhân tạo
Chất làm ngọt nhân tạo hoạt động bằng cách tương tác với các thụ thể vị giác trên bề mặt lưỡi. Mỗi thụ thể vị giác chứa nhiều receptor giúp phân biệt giữa các vị khác nhau. Khi bạn ăn thức ăn, các phân tử chất làm ngọt nhân tạo tương tự như đường sẽ kết hợp với các thụ thể vị ngọt. Mặc dù chúng có cấu trúc khác với đường, nhưng vẫn tương thích với thụ thể và gửi tín hiệu đến não, cho phép cảm nhận được vị ngọt.
Một điều thú vị là phần lớn chất làm ngọt nhân tạo không thể phân hủy thành calo trong cơ thể. Vì vậy, bạn có thể thưởng thức vị ngọt mà không cần nạp thêm calo. Chỉ cần một lượng nhỏ chất làm ngọt nhân tạo đã đủ để làm ngọt thực phẩm, do đó, tiêu thụ rất ít calo.
Nhờ vào cơ chế hoạt động này, chất làm ngọt nhân tạo trở thành lựa chọn hữu ích để thay thế đường và giảm lượng calo tiêu thụ trong thực phẩm và đồ uống của chúng ta.
Vị ngọt là điều mà chúng ta thường khao khát, nhưng đường lại có thể gây hại cho sức khỏe. Chất làm ngọt nhân tạo đã xuất hiện như một lựa chọn thay thế hấp dẫn. Nhưng liệu chúng có thật sự an toàn hay không?
Chất làm ngọt nhân tạo gây thèm ăn
Cơ chế hoạt động của chất làm ngọt nhân tạo là gì? Các nghiên cứu đã tiết lộ rằng chúng có khả năng không kích hoạt cảm giác hài lòng sau bữa ăn, khiến bạn cảm thấy đói hơn. Tuy chứa ít calo hơn so với đường, chất làm ngọt nhân tạo có vị ngọt và có thể đánh lừa não khiến bạn muốn ăn nhiều hơn.
Một số người cho rằng bạn cần tiêu thụ nhiều chất làm ngọt nhân tạo hơn thực phẩm có đường để cảm thấy no. Điều này tạo ra lo ngại về việc chúng có thể kích thích cảm giác thèm đồ ngọt.
Chất làm ngọt ảnh hưởng đến cân nặng
Những cách thay đổi thú vị để giảm cân và kiểm soát cân nặng đã thu hút sự quan tâm của nhiều người. Trong những nghiên cứu về việc ảnh hưởng của đồ uống có đường nhân tạo đến bệnh béo phì, kết quả đã không thể đồng nhất. Tuy nhiên, điểm sáng trong các nghiên cứu đã báo cáo rằng chất làm ngọt nhân tạo có thể giảm cân, khối lượng mỡ và kích thước vòng eo.
Ngoài ra, việc thay thế đồ uống thường xuyên có đường bằng nước ngọt nhân tạo hoặc đồ uống không đường cũng có thể giúp giảm lượng calo hàng ngày và cải thiện chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 1,3 đến 1,7 điểm. Điều này có thể giúp bạn giảm cân tới 1,3 kg chỉ trong vòng 4 tuần đến 40 tháng.
Chất làm ngọt nhân tạo có gây bệnh tiểu đường?
Việc lựa chọn chất làm ngọt nhân tạo có thể là một sự hỗ trợ quan trọng cho những người mắc bệnh tiểu đường, giúp họ thưởng thức vị ngọt mà không làm tăng lượng đường trong máu. Điều này có thể giúp kiểm soát cân nặng và duy trì mức đường huyết ổn định.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải tất cả các sản phẩm chất làm ngọt nhân tạo đều tốt cho người bị tiểu đường. Một số nghiên cứu đã báo cáo rằng tiêu thụ soda ăn kiêng, chứa chất làm ngọt nhân tạo, có thể tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường lên đến 6-121%. Điều này đòi hỏi chúng ta cẩn trọng và lựa chọn một cách thông minh.
Sự hạn hế của chất làm ngọt nhân tạo
Cho đến nay, chất tạo ngọt nhân tạo vẫn đang là vấn đề được tranh cãi khá nhiều về bản chất và những ảnh hưởng của nó đến sức khỏe con người.
Trong thông cáo tới báo chí vào tháng 5 năm 2023, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đề cập đến những tác động tiềm ẩn khi sử dụng các chất làm ngọt không calo trong thời gian dài. Các tác động này bao gồm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, các bệnh hô hấp, và nguy cơ gây tử vong đối với người trưởng thành.
WHO đã phân loại chất làm ngọt aspartame, thường được sử dụng trong soda, là một chất có khả năng gây ung thư. Tuy nhiên, việc phân loại này vẫn còn dựa trên bằng chứng hạn chế và cần nhiều nghiên cứu hơn để có kết luận chính xác hơn. WHO đã đưa ra hướng dẫn rằng aspartame có thể an toàn để tiêu thụ trong giới hạn hàng ngày là 40 mg/kg trọng lượng cơ thể của một người, tương đương với 3 lon nước ngọt/ngày đối với trẻ em.
Tuy nhiên, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (ARC) cũng đã đưa ra kết luận riêng của họ, cho rằng aspartame có khả năng gây ung thư dựa trên bằng chứng hạn chế từ ba nghiên cứu quan sát trên người. Nhưng cần lưu ý rằng sự gia tăng các trường hợp ung thư gan do tiêu thụ đồ uống chứa đường nhân tạo ở mức thấp hơn nhiều so với việc tiêu thụ hàng chục lon mỗi ngày.
Những tuyên bố này đặt ra nhiều câu hỏi và đòi hỏi tiếp tục nghiên cứu để hiểu rõ hơn về tác động của chất làm ngọt nhân tạo đối với sức khỏe con người. Điều quan trọng là chúng ta cần cân nhắc và sử dụng chất làm ngọt nhân tạo một cách thông minh và có giới hạn để đảm bảo sự an toàn và bảo vệ sức khỏe của bản thân.
Việc lựa chọn chất tạo ngọt nhân tạo cần sự cân nhắc và sáng suốt.
Erin Palinski-Wade, chuyên gia dinh dưỡng và tác giả của Chế độ ăn kiêng tiểu đường 2 ngày, đã chia sẻ với Health rằng giảm lượng đường trong chế độ ăn uống vẫn là một chiến lược quan trọng để giảm cân, dù bạn sử dụng chất làm ngọt nhân tạo hay không.
Cô nhấn mạnh rằng ngoài cách thay thế Coca thường bằng Coca không đường hoặc thêm gói Splenda vào cà phê buổi sáng, còn có nhiều cách khác để giảm lượng đường trong thực đơn hàng ngày.
Theo Palinski-Wade, nếu bạn thèm ngọt, bạn có thể sử dụng trái cây, vừa có thể đáp ứng được nhu cầu ngọt tự nhiên, vừa bổ sung nhiều chất dinh dưỡng quan trọng khác cho cơ thể. Ngoài ra, một lựa chọn thay thế đáng cân nhắc là sử dụng mật ong, mang lại vị ngọt tự nhiên mà không cần dùng đến đường.
Tổng kết
Các chất làm ngọt nhân tạo đã được nghiên cứu và kiểm định về an toàn khi sử dụng trong giới hạn liều lượng an toàn. Tuy nhiên, như với bất kỳ chất hóa học nào, việc sử dụng chúng nên được thực hiện vừa phải và cân nhắc, đặc biệt đối với những người có một số vấn đề sức khỏe nhất định.
Nếu bạn quan tâm đến việc sử dụng chất làm ngọt nhân tạo, hãy thảo luận với chuyên gia y tế hoặc chuyên viên dinh dưỡng để có sự tư vấn chính xác cho trường hợp của bạn. Bạn có thể tìm đến chuyên gia sức khỏe của lamoi.com.vn để có những giải đáp và hướng dẫn đúng đắn.
