Viêm đường tiết niệu là gì?
Viêm đường tiết niệu (UTI – Urinary Tract Infection) là một bệnh lý phổ biến ở các bộ phận hệ tiết niệu bao gồm thận, ống nước tiểu, bàng quang và ống dẫn tiểu, trở nên viêm nhiễm.
Diễn giải đường tiết niệu một cách chi tiết và dễ hình dung nhất, thận có trách nhiệm lọc máu và loại bỏ chất thải, cũng như các chất điện giải và sản phẩm chuyển hóa đạm để tạo ra nước tiểu. Qua quá trình lọc trong thận, nước tiểu trở nên cô đặc và sau đó chuyển đến bàng quang qua niệu quản để lưu trữ. Khi bàng quang đầy, sự co bóp cơ bàng quang được kích thích, tạo ra cảm giác buồn tiểu và đi tiểu qua đường niệu đạo.
Khi vi khuẩn xâm nhập vào các cơ quan trong hệ tiết niệu, các cơ quan này bị viêm còn gọi là viêm đường tiết niệu.
Vì viêm có thể xảy ra ở nhiều cơ quan nên cũng sẽ có các loại viêm đường tiết niệu khác nhau:
- Phân loại theo vị trí: Bao gồm viêm đường tiết niệu trên bao gồm viêm thận – bể thận cấp, viêm thận – bể thận mạn tính, áp xe thận, và thận ứ mủ; và viêm đường tiết niệu dưới bao gồm viêm bàng quang, viêm niệu đạo, viêm tinh hoàn, và viêm tiền liệt tuyến.
- Phân loại theo diễn biến: Bao gồm hai loại chính là nhiễm khuẩn niệu đơn giản và nhiễm khuẩn niệu phức tạp. Nhiễm khuẩn niệu phức tạp thường xuất hiện ở những người có các vấn đề về hệ tiết niệu, như bàng quang thần kinh, sỏi tiết niệu, phì đại tuyến tiền liệt, phụ nữ mang thai, hoặc người sử dụng Catheter đường tiết niệu, gây tắc nghẽn đường tiết niệu.
Nguyên nhân gây ra viêm đường tiết niệu
Nguyên nhân chủ yếu của viêm đường tiết niệu là vi khuẩn, thường là vi khuẩn từ ruột. Vi khuẩn Escherichia coli (E. coli) là nguyên nhân chiếm 80% gây bệnh. Vi khuẩn có thể đi lên từ âm đạo vào bàng quang, gây nhiễm trùng. Ngoài ra, vi khuẩn cũng có thể nhập vào hệ thống tiết niệu thông qua ống nước tiểu.
Tuy nhiên, ở nữ và nam bị viêm đường tiểu sẽ có từ những nguyên nhân khác nữa, cụ thể:
Nữ bị viêm đường tiết niệu
- Thói quen vệ sinh vùng kín từ sau ra trước.
- Nhịn tiểu quá lâu.
- Vệ sinh cá nhân không sạch sẽ.
- Quan hệ tình dục không lành mạnh.
- Không vệ sinh vùng kín trước và sau khi giao hợp.
- Sử dụng băng vệ sinh kém chất lượng hoặc không thay đổi đúng cách.
Các yếu tố nguy cơ cũng có thể gây ra viêm như:
- Sỏi đường tiết niệu.
- Bàng quang thần kinh.
- Hẹp niệu quản.
- Mang thai.
Nam bị viêm đường tiết niệu
- Vi khuẩn E. coli.
- Viêm quy đầu hoặc da quy đầu do vệ sinh không đúng cách.
- Chấn thương dương vật do quan hệ tình dục thô bạo.
Các yếu tố nguy cơ gây ra viêm có thể là:
- Sỏi.
- Phì đại tuyến tiền liệt.
- Bàng quang thần kinh.
- Hẹp niệu quản.
- Hẹp niệu đạo.
Trong trường hợp phụ nữ mang thai, viêm tiết niệu là một vấn đề thường gặp, có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi như viêm bể thận, sảy thai, sinh non, và nhiễm khuẩn sơ sinh. Vi vậy, các bà mẹ cần đặc việt chú ý đền vấn đề này.
Dấu hiệu nhận biết viêm đường tiết niệu
Bệnh viêm đường tiết niệu thường có những dấu hiệu đặc trưng như sau:
Đau buốt khi tiểu
Viêm đường tiết niệu gây ra sự khó chịu và đau đớn, tạo ra cảm giác nóng rát khi tiểu tiện, được gọi là tiểu buốt. Người bệnh thường xuyên trải qua trạng thái buồn tiểu, nhưng mỗi lần tiểu lại rất ít do đường tiết niệu bị sưng, làm co hẹp đường tiểu và ngăn nước tiểu đẩy hết ra ngoài, được gọi là tiểu rắt.
Buồn tiểu và tiểu đêm nhiều lần
So với người bình thường, người mắc nhiễm khuẩn đường tiết niệu thường trải qua tình trạng buồn tiểu thường xuyên, thậm chí không kiểm soát được việc đi tiểu và phải thực hiện nhiều lần.
Nước tiểu đục và có máu
Nước tiểu của người mắc viêm đường tiết niệu thường có màu khái, đục và thậm chí có chứa máu, tạo nên màu nâu hoặc đỏ do sự tổn thương của vi khuẩn đối với hệ tiết niệu và xuất huyết niêm mạc.
Dấu hiệu toàn thân
Người bệnh cũng có thể trình bày các dấu hiệu toàn thân như:
- Sốt cao, buồn nôn, rét run từng cơn, lưỡi dơ, môi khô do nhiễm trùng.
- Khó chịu hạ vị, đau ở hông lưng có thể là do sự lan truyền của viêm nhiễm đến thận hoặc tuyến tiền liệt.
Sốt trong trường hợp viêm đường tiết niệu là một biểu hiện không nên xem nhẹ, đặc biệt khi kết hợp với các dấu hiệu khác, vì đây có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn. Sốt thường nhẹ, nhưng có trường hợp có thể xuất hiện rét run và sốt cao kéo dài tùy thuộc vào sự nghiêm trọng của bệnh.
Điều trị và phòng ngừa viêm đường tiết niệu
Phương pháp điều trị
Cách điều trị phổ biến nhất hiện nay cho viêm đường tiết niệu là sử dụng kháng sinh (3). Trong trường hợp chỉ có các triệu chứng tại đường tiết niệu dưới, như viêm bàng quang hoặc viêm niệu đạo, bác sĩ thường kê đơn kháng sinh uống trong khoảng 5-7 ngày. Nếu có các dấu hiệu như sốt, ớn lạnh, nhiễm trùng huyết, hoặc ổ nhiễm trùng tại đường niệu trên, người bệnh cần nhập viện để sử dụng kháng sinh qua đường tĩnh mạch.
Trong trường hợp bệnh tái phát nhiều lần, người bệnh có dị dạng đường niệu hoặc đang sử dụng ống tiểu, bác sĩ có thể quyết định nuôi cấy vi khuẩn để xác định kháng sinh phù hợp với chủng vi khuẩn cụ thể.
Bên cạnh đó, các loại thuốc có tính sát trùng trên hệ niệu đã được ghi nhận có hiệu quả trong việc tiêu diệt vi khuẩn và có thể được kết hợp với kháng sinh. Tuy nhiên, hiệu quả của các loại thuốc này vẫn còn nhiều khía cạnh chưa rõ ràng.
Nếu việc sử dụng thuốc không kiểm soát được ổ nhiễm khuẩn hoặc có biến chứng ở thận như thận ứ nước nhiễm khuẩn, thận ứ mủ, áp-xe thận, người bệnh có thể cần thực hiện các phương pháp điều trị phẫu thuật để giảm đồng thời ổ nhiễm khuẩn. Tương tự, trong trường hợp các dị tật của hệ niệu không được chỉnh sửa, bệnh nhân có thể đối mặt với rủi ro tái phát và biến chứng nguy hiểm lâu dài.
Phương pháp phòng ngừa
Uống đủ nước luôn là một thói quen tốt mà bất cứ ai cũng nên thực hiện, đặc biệt với những vị viêm nhiễm đường tiết niệu. Uống đủ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày (Tùy cơ địa) sẽ kích thích thận tiết nước tiểu, giúp đẩy vi khuẩn ra khỏi đường tiểu và giảm rủi ro lây nhiễm ngược.
Duy trì vệ sinh cơ quan sinh dục là quan trọng, đặc biệt là đối với phụ nữ khi đang trong chu kỳ kinh nguyệt.
Nếu bạn từng bị hoặc đang gặp vấn đề với sỏi thận – tiết niệu, đều càng cần thường xuyên kiểm tra và tầm soát nhiễm trùng tiểu để có các biện pháp can thiệp kịp thời.
Trong trường hợp mắc viêm đường tiểu, quan trọng nhất là bắt đầu điều trị bằng cách đúng đắn và triệt để ngay từ giai đoạn đầu, nhằm ngăn chặn tình trạng tái phát.
Uống nước gì tốt cho người bị viêm đường tiết niệu?
Ngoài sử dụng các phương pháp điều trị bằng y tế, người bệnh cần quan tâm đến chế độ ăn uống của mình để phòng ngừa và cải thiện bệnh viêm nhiễm này.
Trong chế độ dinh dưỡng, ưu tiên sử dụng những thực phẩm có tác dụng lợi tiểu và tăng cường sức đề kháng là quan trọng để hỗ trợ hiệu quả điều trị và giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng.
Nước rau má
- Nguyên liệu: Rau má 50g, mía đỏ 100g.
- Cách dùng: Rau má rửa sạch, xay nhỏ và ép lấy nước. Mía đỏ ép nước sau đó trộn đều với nước rau má, chia uống trong ngày.
Nước rau dền
- Nguyên liệu: Rau dền cơm 50g, lá bông mã đề 30g, cam thảo đất 10g.
- Cách dùng: Rửa sạch tất cả, ép lọc và uống trong ngày.
Nước đậu xanh đường phèn
- Nguyên liệu: Đậu xanh để cả vỏ 100g, đường phèn 20g.
- Cách dùng: Đậu xanh vo sạch, đun sôi và chắt lấy nước đặc. Thêm đường phèn, quấy đều và chia uống trong ngày.
Nước giá đậu xanh đường phèn
- Nguyên liệu: Giá đậu xanh 200g, lá bông mã đề 30g, đường phèn 30g.
- Cách dùng: Rửa sạch giá đậu xanh và lá bông mã đề, ép lọc nước. Thêm đường phèn, quấy đều và uống trong ngày.
Nước dừa mix mía đỏ
- Nguyên liệu: Dừa 1 quả, mía đỏ 100g.
- Cách dùng: Lấy nước từ dừa. Mía đỏ ép lấy nước, sau đó trộn đều nước dừa và mía đỏ, chia uống trong ngày.
Nước râu bắp
- Nguyên liệu: Râu ngô 50g, lá bông mã đề 30g, đường trắng 20g.
- Cách dùng: Râu ngô và lá bông mã đề rửa sạch, đun sôi và thêm đường, quấy đều, sau đó uống dần trong ngày.
Nước lá bông mã đề
Sử dụng lá bông mã đề tươi để đun nước uống thay trà trong ngày hoặc kết hợp râu ngô như trên nấu nước uống.
Nước rễ cỏ tranh
- Nguyên liệu: Rễ cỏ tranh 20g, vỏ quả dưa hấu 50g, mía đỏ 50g.
- Cách dùng: Rễ cỏ tranh rửa sạch, vỏ quả dưa hấu thái nhỏ, mía đỏ chẻ nhỏ. Đun sôi và chắt lấy nước, sau đó uống trong ngày.
Trên tất cả, việc hiểu rõ về viêm đường tiết niệu và áp dụng các biện pháp phòng tránh cũng như điều trị đúng đắn là chìa khóa quan trọng để bảo vệ sức khỏe của chúng ta. Dù đây có thể là một vấn đề phổ biến, nhưng với sự chăm sóc đúng đắn, chúng ta có thể ngăn chặn nó và giữ cho hệ tiết niệu của mình hoạt động mạnh mẽ và lành mạnh.
Hãy duy trì lối sống lành mạnh, tuân thủ các biện pháp vệ sinh, và thường xuyên kiểm tra sức khỏe để giữ cho “con đường” tiết niệu của bạn luôn trong trạng thái tốt nhất.
Cuối cùng, để duy trì sức khỏe của hệ tiết niệu và tránh tình trạng tái lại, việc duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối cũng quan trọng không kém. Bạn có thể trao đổi với chuyên gia dinh dưỡng từ Thực phẩm thay đổi sự sống để có thêm những kiến thức hay tốt cho sức khỏe.
