Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, có hơn 4 triệu trẻ em trên toàn cầu mất đi vì các bệnh viêm đường hô hấp cấp, với tần suất cao nhất là viêm phổi. Điều đáng lưu ý hơn là trẻ em dưới 5 tuổi có thể trải qua từ 4 đến 6 lần viêm đường hô hấp cấp trong một năm.
Thế nào là viêm đường hô hấp
Viêm đường hô hấp ở trẻ là một tình trạng bệnh lý liên quan đến việc viêm nhiễm và tổn thương các cơ quan và bộ phận của hệ thống hô hấp ở trẻ em. Đây là một loại bệnh rất phổ biến ở trẻ nhỏ và có thể bao gồm nhiều loại bệnh khác nhau như:
- Viêm họng: Là sự viêm nhiễm của niêm mạc họng, thường gây đau họng và khó nuốt.
- Cảm lạnh: Bệnh thông thường gây nghẹt mũi, hắt hơi, và ho. Nó có thể do nhiều loại virus gây ra.
- Viêm phế quản: Là viêm nhiễm của ống dẫn không khí từ họng xuống phổi, thường gây ho khan, khàn tiếng, và khó thở.
- Viêm phổi: Bệnh này liên quan đến sự viêm nhiễm của phổi, có thể gây sốt, ho, và khó thở nặng.
- Viêm tiểu phế quản: Là tình trạng viêm nhiễm của các ống dẫn không khí nhỏ hơn trong phổi, thường gặp ở trẻ nhỏ hơn 2 tuổi.
- Các bệnh viêm đường hô hấp khác: Có nhiều bệnh lý khác nhau liên quan đến việc viêm nhiễm các bộ phận của hệ thống hô hấp ở trẻ em, bao gồm viêm xoang, viêm amidan, và nhiều bệnh lý khác.
Có nhiều nghiên cứu trên toàn cầu đã làm rõ rằng hàng triệu trẻ nhỏ trên thế giới mất mạng mỗi năm do bị mắc các bệnh viêm đường hô hấp cấp, đặc biệt là viêm phổi. Thực tế này chỉ ra rằng viêm đường hô hấp đang trở thành một vấn đề đáng bận tâm và đối diện với trẻ em ngày nay.
Viêm đường hô hấp phổ biến ở trẻ
Hệ thống đường hô hấp của trẻ em có thể được phân thành hai phần chính, được phân tách bởi Sụn nhẫn. Do đó, các loại bệnh viêm đường hô hấp ở trẻ em cũng có thể được phân thành hai loại chính:
Bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ em
Các cơ quan thuộc đường hô hấp trên bao gồm mũi, họng, xoang và thanh quản. Những cơ quan này tiếp xúc trực tiếp với không khí, làm cho chúng dễ bị tác động bởi các yếu tố môi trường như bụi, vi khuẩn, virus, nấm mốc, và thậm chí là sự thay đổi của khí hậu.
Các triệu chứng của các bệnh viêm đường hô hấp trên thường liên quan đến mũi và họng.
Bệnh viêm đường hô hấp dưới ở trẻ em
Các cơ quan thuộc đường hô hấp dưới bao gồm khí quản, phế quản, tiểu phế quản và phổi.
Các cơ quan này nằm ở phần cuối của hệ thống hô hấp, và do đó, chúng ít bị nhiễm trùng hơn so với các cơ quan thuộc đường hô hấp trên.
Các triệu chứng của các bệnh viêm đường hô hấp dưới thường liên quan đến các cơ quan như khí quản, đường thở và phổi. Các bệnh thường gặp trong nhóm này bao gồm viêm thanh khí phế quản, viêm phổi và viêm tiểu phế quản ở trẻ.
Nguyên nhân gây nên viêm đường hô hấp ở trẻ
Virus
Nguyên nhân chính gây viêm đường hô hấp ở trẻ em là các loại virus. Các virus có thể gây ra nhiều loại bệnh khác nhau, bao gồm cả cảm lạnh, cảm cúm, và viêm họng.
Một số ví dụ phổ biến về virus gây viêm đường hô hấp ở trẻ em bao gồm rhinovirus, influenza virus, và respiratory syncytial virus (RSV). Những virus này có thể lây truyền qua tiếp xúc với người bệnh, giọt bắn hoặc viêm màng nhầy trong không khí.
Vi khuẩn
Ngoài virus, các vi khuẩn cũng có thể gây ra viêm đường hô hấp ở trẻ em. Các bệnh như viêm họng do viêm họng cầu khuẩn (Streptococcus pyogenes) hoặc viêm phổi do vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae và Haemophilus influenzae type b. Vi khuẩn này thường yếu hơn trước hệ miễn dịch của trẻ em hoặc có thể tận dụng khi hệ miễn dịch yếu đuối.
Dị ứng với tác nhân môi trường
Trẻ em có khả năng phản ứng dị ứng với các hạt bụi, phấn hoa, nấm mốc, hoặc chất kháng histamine có thể gây ra các triệu chứng viêm đường hô hấp như sưng mũi, ngứa mắt, và ho.
Tiếp xúc vói người bị nhiễm bệnh
Tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh, đặc biệt là trong môi trường có mật độ dân số cao hoặc điều kiện vệ sinh kém, có thể là một nguyên nhân quan trọng gây lây lan viêm đường hô hấp ở trẻ em. Việc tiếp xúc gần gũi với người bệnh có thể dẫn đến lây truyền virus và vi khuẩn, gây nhiễm trùng trong cộng đồng.
Nhận biết trẻ bị viêm đường hô hấp
Khi trẻ bị viêm đường hô hấp, các phụ huynh có thể dễ dàng nhận biết bệnh thông qua các dấu hiệu sau đây:
Viêm đường hô hấp cấp tính
Bệnh viêm đường hô hấp cấp tính thường phát triển nhanh chóng trong vòng 1-2 tuần và thể hiện rõ ràng qua các triệu chứng sau:
- Sốt cao
- Sổ mũi
- Mũi có dịch màu xanh
- Ngạt mũi
- Hắt hơi
- Ho
- Khò khè
- Khó thở
- Đau họng
- Khó nuốt
- Hôi miệng
- Sự mệt mỏi
- Sự suy giảm về chất lượng ăn uống
- Buồn nôn hoặc nôn mửa
Các dấu hiệu này thường rất dễ nhận biết thông qua quan sát và chăm sóc trẻ. Trẻ nhỏ thường dễ mắc bệnh khi có sự thay đổi đột ngột về môi trường, khí hậu, hoặc tiếp xúc với người bệnh. Cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa ngay khi nhận thấy các dấu hiệu này để có chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
Viêm đường hô hấp mạn tính
Nếu viêm đường hô hấp cấp tính không được điều trị, bệnh có thể tiến triển thành giai đoạn mạn tính. Khi trẻ mắc viêm đường hô hấp mạn tính, các triệu chứng không thể hiện rõ rệt nhưng thường xuyên tái phát, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cuộc sống. Các dấu hiệu nhận biết viêm đường hô hấp mạn tính ở trẻ bao gồm:
- Sốt nhẹ
- Sổ mũi kéo dài
- Mũi có dịch màu xanh
- Hắt hơi
- Ho
- Khò khè, khó thở
- Đau rát họng
- Hôi miệng
- Sự mệt mỏi
- Sự suy giảm về chất lượng ăn uống
- Buồn nôn hoặc nôn mửa
Cha mẹ cần tự tin và có sự chủ động đưa con đi khám để được bác sĩ thăm khám và điều trị kịp thời. Điều này giúp ngăn chặn sự tiến triển của bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm tới sức khỏe của trẻ như viêm phổi, viêm phế quản, viêm cầu thận, viêm màng não, và nhiều biến chứng khác.
Phương pháp chẩn đoán bệnh viêm đường hô hấp ở trẻ
Viêm đường hô hấp thường được xác định thông qua quá trình khám lâm sàng và dựa trên các biểu hiện điển hình của bệnh. Tuy nhiên, trong trường hợp đặc biệt như nghi ngờ về tắc nghẽn phổi hoặc xuất hiện các triệu chứng nguy hiểm như khó thở và thở khò khè, bác sĩ có thể đưa ra yêu cầu tiến hành các thủ tục y khoa bổ sung sau:
- Chụp X-quang: Sử dụng tia X để tạo hình ảnh của phổi, giúp bác sĩ xem xét bất kỳ sự tắc nghẽn hoặc bất thường nào trong cơ cấu của phổi.
- Xét nghiệm máu: Xác định các chỉ số máu như mức độ tăng cường của tế bào bạch cầu (nếu có), để xác định mức viêm nhiễm trong cơ thể.
- Xét nghiệm dịch tiết đường hô hấp: Thu thập và phân tích mẫu dịch tiết từ đường hô hấp để tìm hiểu về loại vi khuẩn hoặc virus gây bệnh và xác định khả năng kháng sinh hoặc điều trị tốt nhất.
Các thủ thuật này giúp bác sĩ có cái nhìn tổng quan hơn về tình trạng sức khỏe của trẻ và định hướng điều trị phù hợp.
Cách điều trị bệnh viêm đường hô hấp ở trẻ
Hầu hết trẻ em mắc viêm đường hô hấp sẽ tự phục hồi sau khoảng 5-6 ngày hoặc trong vòng một tuần nếu được nghỉ ngơi và chăm sóc đầy đủ. Tuy nhiên, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của trẻ và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ có thể đưa ra các lựa chọn hỗ trợ điều trị.
Không nên sử dụng thuốc kháng sinh cho trẻ bị viêm đường hô hấp do virus. Thay vào đó, có thể sử dụng các loại thuốc như acetaminophen hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen để giảm sốt và giảm đau, tuy nên tuân thủ đúng liều lượng theo hướng dẫn của bác sĩ.
Trong một số trường hợp cụ thể, thuốc kháng virus cúm có thể được sử dụng để giúp rút ngắn thời gian sốt và tăng tốc quá trình phục hồi sức khỏe cho trẻ.
Hơn nữa, các phụ huynh cần hết sức cẩn trọng và không nên áp dụng các phương pháp chữa bệnh dựa vào mẹo dân gian để điều trị viêm thanh quản cho trẻ. Các phương pháp này thường chưa qua kiểm chứng và có thể gây ra tình trạng nặng hơn cho sức khỏe của trẻ hoặc dẫn đến các vấn đề nguy hiểm.
Cách phòng ngừa bệnh viêm đường hô hấp ở trẻ em
Tiêm phòng và biện pháp bảo vệ
Tiêm phòng: Hệ thống tiêm phòng là một phần quan trọng trong việc bảo vệ trẻ khỏi các bệnh viêm đường hô hấp nguy hiểm. Việc tiêm phòng theo lịch trình đều đặn giúp trẻ phát triển miễn dịch mạnh mẽ chống lại nhiều loại virus và vi khuẩn gây bệnh. Các loại tiêm phòng quan trọng bao gồm tiêm phòng cảm cúm và tiêm phòng viêm phổi.
Khuyến nghị vắc xin: Theo hướng dẫn của các cơ quan y tế, hãy tuân thủ lịch tiêm phòng và khuyến nghị vắc xin phù hợp cho trẻ. Điều này bao gồm cả việc tiêm phòng chống cảm cúm mùa và các vắc xin quan trọng khác.
Tập luyện thói quen vệ sinh cá nhân
- Rửa tay thường xuyên: Hướng dẫn trẻ rửa tay bằng xà phòng và nước ấm trong ít nhất 20 giây, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người bệnh, trước khi ăn, và sau khi sổ mũi hoặc ho.
- Sử dụng khăn giấy: Khuyến khích sử dụng khăn giấy thay vì khăn vải để lau miệng và mũi khi hoặc hắt hơi.
- Hạn chế tiếp xúc gần với người bị nhiễm bệnh: Trong trường hợp có người bị bệnh trong gia đình hoặc trong môi trường xung quanh, hạn chế tiếp xúc trực tiếp và đảm bảo việc đeo khẩu trang và giữ khoảng cách xã hội.
Tăng cường hệ miễn dịch
- Dinh dưỡng cân đối: Bố mẹ phải đảm bảo trẻ được cung cấp đủ chất dinh dưỡng, vitamin, và khoáng chất thông qua chế độ ăn uống lành mạnh để hỗ trợ hệ miễn dịch.
- Giữ lịch trình ngủ đều đặn: Đảm bảo rằng trẻ có đủ giấc ngủ để hệ miễn dịch hoạt động tốt.
- Tập thể dục và vận động: Khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động thể dục và ngoài trời để tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch.
Khuyến khích trẻ ăn nhiều rau củ và quả tươi, bởi chúng chứa nhiều chất chống oxi hóa và dưỡng chất tốt cho hệ miễn dịch. Các loại thực phẩm chứa probiotics, như sữa chua và kefir, có thể giúp duy trì sự cân bằng của vi khuẩn trong đường tiêu hóa, có thể hỗ trợ hệ miễn dịch.
Tuy nhiên, không nên dựa hoàn toàn vào thực phẩm tăng cường sức đề kháng mà cần duy trì một lối sống lành mạnh tổng thể, bao gồm cả vận động thể dục đều đặn, giấc ngủ đủ và quản lý căng thẳng. Hãy thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng của Thực phẩm thay đổi sự sống để đảm bảo rằng chế độ ăn uống của trẻ đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng và được điều chỉnh đúng cách để tăng cường sức kháng chống lại viêm đường hô hấp và các bệnh lý khác.
