Theo thống kê, hàng năm tại Việt Nam, có khoảng 200.000 trường hợp bị đột quỵ xảy ra. Tình trạng này tương tự như nhiều bệnh mãn tính khác, và điều đáng lo ngại là số ca đột quỵ tăng lên theo thời gian.
Theo Hội Đột quỵ Thế giới trong đâu năm 2023, trên toàn cầu, hàng năm có hơn 12,2 triệu trường hợp mới về đột quỵ não, và có hơn 16% trường hợp này xảy ra ở những người trẻ tuổi từ 15-49. Đáng chú ý, khi nói về số ca tử vong, mỗi năm có khoảng 6,5 triệu người mất mạng vì đột quỵ, và hơn 6% trong số này là những người trẻ.
Đột quỵ là gì?
Đột quỵ là một trong những bệnh lý có nguy cơ tử vong và tàn tật rất cao, thường được nhắc đến với tên gọi “Tai biến mạch máu não”. Đây là tình trạng một phần của não bị thiếu máu hoặc bị tổn thương mà không còn khả năng hoạt động bình thường. Người bị đột quỵ cần sự can thiệp ngay lập tức để giảm nguy cơ tổn thương não và tối ưu hóa cơ hội phục hồi.
Có hai dạng đột quỵ mà chúng ta cần phân biệt rõ:
Đột quỵ ischaemic (hay còn gọi là đột quỵ mạch máu não)
Nguyên nhân: Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 85% trường hợp đột quỵ. Nó xảy ra khi mạch máu chứa oxy và dưỡng chất bị tắc nghẽn hoặc thu hẹp, thường do mảng bám (atherosclerosis) hoặc sự tạo thành cục máu đông trong mạch máu (trombosis). Sự thiếu máu này dẫn đến tổn thương não.
Triệu chứng: Các triệu chứng thường xuất hiện đột ngột và có thể bao gồm mất khả năng nói chuyện, mất cảm giác hoặc sự mất đi của chức năng motoneurone (ví dụ, một bên cơ thể trở nên yếu đi hoặc tê liệt).
Đột quỵ haemorrhagic (hay còn gọi là đột quỵ xuất huyết)
Nguyên nhân: Loại này xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ (rò rỉ máu) hoặc có sự xuất huyết vào mô não. Nguyên nhân thường là một nút máu đột ngột hoặc yếu ở mạch máu (gọi là bọt máu não hoặc AVM).
Triệu chứng: Các triệu chứng thường xuất hiện nhanh chóng và có thể bao gồm đau đầu nặng, buồn nôn, nôn mửa, mất thị lực, hoặc thậm chí mất ý thức. Sự xuất huyết có thể gây ra áp lực lên não và gây tổn thương trực tiếp đến mô não xung quanh.
Hai dạng đột quỵ nay sẽ có sự khác nhau trong quá trình chẩn đoán và điều trị. Sự nhanh chóng nhận biết và dứt khoát xử lý đột quỵ là điều mà mọi người cần học hỏi để giúp người bị đột quỵ giảm thiểu thiệt hại não và cải thiện cơ hội phục hồi của bệnh nhân.
Những lưu ý về yếu tố dễ gây đột quỵ
Tất cả những yếu tố sau đây có thể tạo ra một tình trạng y tế nghiêm trọng khi mạch máu đến não bị chấn đứt hoặc bị rò rỉ, gây tổn thương cho các khu vực của não:
Huyết áp cao
Đây là một trong những nguyên nhân chính gây đột quỵ. Tình trạng này khiến cho mạch máu bị tắc nghẽn hoặc co lại một cách đột ngột, gây vỡ mạch máu ở não.
Tiền sử bệnh đái tháo đường
Sự tăng đường trong máu có thể gây tổn thương cho mạch máu và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông (thrombosis). Một cục máu đông trong mạch máu não có thể gây tắc nghẽn, làm gián đoạn dòng máu đến một phần của não, gây ra đột quỵ ischaemic.
Lối sống không lành mạnh
Tiêu thụ chất kích thích như rượt chè, bia, thuốc lá, thiếu vận động thể chất và có chế độ ăn uống không lành mạnh là những yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe trầm trọng, đặc biệt là vấn đề về tim mạch và hệ thống mạch máu.
Giới tính và tuổi tác
Khả năng xảy ra đột quỵ tăng dần theo độ tuổi (Từ 15 – 59). Mà trong cuộc sống hiện đại, giới trẻ đang là đối tượng dễ mắc phải tình trạng binh lý nghiêm trọng này hơn người trung niên.
Bệnh tim bẩm sinh và các bệnh tim mạch khác
Không chỉ với người lớn tuổi, người trẻ và trẻ em mắc bệnh tim bẩm sinh hoặc đang mang trong mình những bệnh lý liên quan như hẹp/hở van tim, nhịp tim không đều cũng đều cẩn giác với tình trạng vỡ mạch máu não.
5 phương pháp phòng ngừa đột quỵ
Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng và lành mạnh
Chế độ dinh dưỡng luôn đóng vai vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức khỏe, đặc biệt trong việc phòng ngừa đột quỵ. Để giảm thiểu tình trạng này, mọi người và mọi nhà nên xây dựng cho mình những chế độ ăn uống lành mạnh có lợi cho tim mạch bằng cách:
- Giảm tiêu thụ chất béo bão hòa: Trong chế độ ăn uống hàng ngày, nên hạn chế việc ăn các loại mỡ động vật, bơ, kem và các sản phẩm chứa chất béo bão hòa. Thay vào đó, hãy tăng cường tiêu thụ chất béo không bão hòa như dầu ô liu, cá hồi, hạt chia và quả óc chó.
- Tăng cường tiêu thụ chất xơ: Một cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả là tăng cường hàm lượng chất xơ trong bữa ăn. Bạn có thể lựa chọn các loại rau xanh, các loại hạt, ngũ cốc, và trái cây.
- Hạn chế thức ăn mặn: Giới hạn việc ăn thức ăn có nhiều muối giúp kiểm soát huyết áp cao – một yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ.
- Tăng cường tiêu thụ các chất chống oxi hóa: Các chất chống oxi hóa như vitamin C, vitamin E và các chất chống oxi hóa khác có thể giảm nguy cơ đột quỵ. Vì vậy, chúng ta nên tăng cường tiêu thụ các thực phẩm giàu chất chống oxi hóa như dầu thực vật, hạnh nhân, hạt dẻ, cam, chanh, và nhiều loại thực phẩm khác.
- Bổ sung các dưỡng chất tốt cho não bộ: Hãy bổ sung thêm các dưỡng chất tốt cho sức khỏe của não bộ, như Blueberry và Ginkgo Biloba. Các hoạt chất này không chỉ giúp phòng ngừa và hạn chế nguy cơ đột quỵ, mà còn hỗ trợ cải thiện trí nhớ, giảm đau đầu, và đối phó với nhiều vấn đề thần kinh khác.
- Giảm tiêu thụ đường: Tiêu thụ quá nhiều đường có thể gây tăng cân, béo phì, và dẫn đến tiểu đường, làm tăng nguy cơ gấp đôi. Hãy hạn chế việc tiêu thụ đường tinh khiết, nước ngọt, đồ ngọt và các sản phẩm chứa đường.
- Đa dạng hóa chế độ ăn uống: Để áp dụng các biện pháp phòng ngừa đột quỵ, quan trọng nhất là xây dựng một chế độ ăn uống đa dạng, bao gồm đủ các nhóm thực phẩm khác nhau, đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất và vi chất cần thiết cho cơ thể.
Vận động thể chất – Tập thể dục
Vận động thể chất, tập thể dục đều đặn là biện pháp chống đột quỵ hiệu quả, giúp lưu thông tăng cường tuần hoàn máu, giảm áp lực huyết áp và làm giảm nguy cơ tắc nghẽn động mạch.
Ngoài ra, việc duy trì một lịch trình vận động thường xuyên cũng có nhiều lợi ích khác. Nó có thể giúp bạn giảm cân, duy trì trọng lượng cơ thể ở mức lý tưởng, và kiểm soát mức đường trong máu. Điều này giúp giảm nguy cơ thừa cân và béo phì, cũng như giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
Luyện tập còn có khả năng giảm căng thẳng và lo âu, có tác động tích cực đến hoạt động của não bộ và hỗ trợ cường độ hóa hệ miễn dịch của cơ thể.
Kiểm soát trọng lượng cơ thể
Để duy trì trọng lượng cơ thể lý tưởng và giảm nguy cơ đột quỵ, quan trọng nhất là phải thực hiện một chế độ ăn cân đối và duy trì lối sống năng động.
Ngoài việc chủ động theo dõi cân nặng, hãy ưu tiên ăn thức ăn giàu dưỡng chất và thấp calo. Hạn chế thức ăn chứa nhiều chất béo và đường. Ưu tiên các loại thực phẩm tươi ngon như rau xanh, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt, và thịt gà, cá, hoặc thịt không nhiều mỡ.
Kiểm soát huyết áp và đường huyết
Như chúng ta đã biết, bệnh huyết áp cao và bệnh tiểu đường là một trong những nguyên nhân gây ra tổn thương mạch máu dẫn đến đột quỵ. Do đó cần ổn định huyết áp bằng cách giảm tiêu thụ muối, ăn nhiều rau xanh và duy trì lối sống lành mạnh.
Thực hiển kiểm tra sức khỏe định kỳ
Kiểm tra sức khỏe định kỳ và tầm soát đột quỵ đóng một vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và bệnh lý liên quan. Qua việc này, có thể xác định các biện pháp phòng ngừa và can thiệp điều trị kịp thời. Trong quá trình kiểm tra sức khỏe và tầm soát đột quỵ, các yếu tố sau sẽ được đánh giá:
- Huyết áp: Đo lường áp lực máu để xác định nếu có nguy cơ huyết áp cao.
- Xét nghiệm lipid máu: Đánh giá mức cholesterol và các dấu hiệu lipid khác trong máu, một yếu tố nguy cơ quan trọng cho đột quỵ.
- Kiểm tra đường huyết: Đo mức đường huyết để xác định nếu có nguy cơ đái tháo đường hoặc sự không ổn định về đường huyết.
Chia sẻ bài tập chống đột quỵ hiệu quả tại nhà
Tham khảo 5 bài tập đơn giản tại nhà nên thực hiện hàng ngày để phòng chống đột quỵ hiệu quả:
Bài tập giãn cơ toàn thân
Đây là một lựa chọn hoàn hảo trong danh sách các bài tập phòng ngừa đột quỵ tại nhà. Bài tập giãn cơ giúp tăng cường sự linh hoạt của cơ xương khớp và hạn chế tình trạng cứng khớp, giảm nguy cơ chấn thương.
Bạn có thể thực hiện bài tập này đứng tại chỗ, kéo căng các cơ tay và chân trong khoảng 30 giây cho mỗi tư thế. Đây là một bài tập đơn giản và phù hợp cho người bận rộn như dân văn phòng hoặc lái xe, có thể thực hiện trong những khoảnh khắc ngắn ngủi.
Bài tập tay đơn giản
Các bài tập tay như nắm tay, rút khớp ngón tay, và quay khủy tay là những bài tập thể dục đơn giản để đề phòng đột quỵ. Nghiên cứu cho thấy việc thường xuyên làm việc với tay có thể cải thiện lưu thông máu đến não và giúp đối phó với nguy cơ tai biến đột ngột. Đây là những bài tập mà bất kỳ ai cũng có thể thực hiện tại nhà hoặc bất kỳ đâu.
Massage đầu vai gáy
Massage đầu gáy là một phương pháp thư giãn vùng đầu, váy. Nó giúp làm mềm các mạch máu vùng cổ, giúp lưu thông máu tốt hơn và từ đó đề phòng được các tình trạng đột quỵ.
Massage đầu gáy cũng giúp thư giãn tinh thần, cải thiện giấc ngủ, và mang lại sự thoải mái. Thực hiện massage này hàng ngày trong 20 – 30 phút có thể đem lại kết quả không ngờ.
Bài tập khớp vai
Bài tập này đặc biệt phù hợp với dân văn phòng và những người có lịch trình bận rộn muốn tập vào giờ trưa. Nó giúp giảm áp lực lên dây thần kinh và mạch máu ở vùng vai cổ. Trước khi thực hiện bài tập, hãy thả lỏng cơ vai, sau đó xoay vai nhẹ theo chiều thuận và ngược chiều. Lặp lại 3 – 5 lần và thực hiện ít nhất 2 lần mỗi ngày để có hiệu quả tốt nhất.
Đi bộ/Chạy bộ
Đi bộ hoặc chạy bộ là một trong những bài tập đơn giản và dễ thực hiện. Chỉ cần dành 30 phút mỗi ngày để đi bộ hoặc chạy bộ có thể giúp đốt cháy mỡ thừa, cải thiện lưu thông máu, và đặc biệt phòng ngừa các bệnh tim mạch và tăng huyết áp.
Để tận dụng tốt sức khỏe, hãy tập trên những con đường mát mẻ và trong lành hoặc thậm chí tại nhà nếu bạn không có nhiều thời gian.
Trên đây là một số phương pháp phòng ngừa đột quỵ mà bạn có thể tham khảo. Chung quy, để đề phòng đột quỵ hiệu quả, quá trình này bắt đầu từ việc xây dựng một lối sống lành mạnh và kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Đồng thời, mỗi một người nên xây dựng một chế độ dinh dưỡng lành mạnh và phù hợp cho mình để duy trí một sức khỏe tốt nhất. Hãy tham gia theo dõi Thực phẩm thay đổi sức sống để có những kiến thức hữu ích về sứ khỏe và dinh dưỡng.
