Theo các nghiên cứu y tế, tỷ lệ mắc sỏi thận tăng đáng kể trong những năm gần đây. Đây không chỉ là bệnh lý của người già mà còn xảy ra ở nam giới trung niên độ tuổi từ 30 – 35 tuổi.
Sỏi thận là bệnh gì?
Sỏi thận là một tình trạng y tế phổ biến xuất phát từ sự tích tụ các hạt khoáng trong thận, tạo thành các tinh thể có thể gây đau và khó chịu. Đây là một bệnh lý liên quan đến hệ tiết niệu.
Giải thích cho hiện tượng hình thành sỏi thận: Khi hệ tiết niệu bắt đầu trải qua hiện tượng lắng và tạo thành viên sỏi, những tinh thể và hạt nhỏ thường di chuyển theo đường tiểu và được đào thải khỏi cơ thể. Tuy nhiên, tại một vị trí nào đó trên đường niệu, tinh thể hoặc viên sỏi có thể bị mắc kẹt, tiếp tục lắng và kết tinh, hình thành những viên sỏi kích thước lớn hơn.
Ở đây, các viên sỏi kích thước lớn có thể ngăn chặn dòng nước tiểu, tạo nên ứ đọng nước tiểu và làm phình ở vị trí tắc nghẽn. Chính tại vị trí này, có thể xảy ra nhiều vấn đề phức tạp như nhiễm trùng, kết tinh, và sự hình thành thêm các loại sỏi khác… gây tổn thương gradual cấu trúc của thận.
Tùy thuộc vào vị trí của viên sỏi trong hệ tiết niệu, chúng ta có thể đặt tên hoặc phân loại chúng:
- Sỏi thận: Nằm trong thận, bao gồm sỏi ở đài thận và bể thận.
- Sỏi niệu quản: Do sỏi di chuyển từ bể thận xuống niệu quản và tạo ra bế tắc trong đường tiết niệu.
- Sỏi bàng quang: 80% xuất phát từ sỏi ở thận hoặc niệu quản, rơi xuống hoặc tạo bế tắc ở cổ bàng quang và niệu đạo.
- Sỏi niệu đạo: Khi sỏi đi theo dòng nước tiểu từ bàng quang xuống niệu đạo, chúng bị mắc kẹt tại đây, gây ra các vấn đề khó khăn.
Các triệu chứng của bệnh sỏi thận
Đau sỏi thận thì đau ở đâu?
Khi bị sỏi thận, người bệnh thường trải qua những cơm đau ở khu vực lưng dưới và mạn hai bên của cột sống. Điều này thường xuất hiện ở phía sau và dưới khung xương sườn. Đau thường được mô tả như những cơn đau cắt nhọn, bất chợt hay đột ngột, và có thể lây ra vùng niệu quản.
Cảm giác đau thường được tăng cường khi viên sỏi di chuyển trong các ống niệu quản, tạo ra cảm giác cắt và làm tổn thương các mô xung quanh. Đôi khi, đau cũng có thể lan ra phía trước, tạo ra cảm giác áp lực và đau ở vùng bụng dưới.
Ngoài ra, người bệnh cugx sẽ gặp một số triệu chứng sỏi thận khác đi kèm như:
- Đi tiểu nhiều lần trong ngày
- Buồn nôn chóng mặt
- Đi tiểu ra máu
- Đau rát khi đi tiểu
- Sốt và ớn lạnh
- Nước tiểu đục
Sỏi thận có kích thước nhỏ dưới 5mm thường tự đào thải ra khỏi cơ thể thông qua đường tiểu mà không tạo ra cảm giác đau đớn. Ngược lại, với những viên sỏi lớn hơn, đau có thể trở nên khá khó chịu, đặc biệt khi chúng di chuyển từ thận xuống niệu quản.
Cơn đau thận có thể xuất hiện một cách đột ngột và chỉ kéo dài trong thời gian ngắn hoặc có thể kéo dài qua từng đợt. Mặc dù nghỉ ngơi, cơn đau thường không giảm đi hay mất đi, tạo ra một trạng thái khó chịu và khó chịu liên tục.
Nguyên nhân gây nên sỏi thận
Sỏi thận có nguồn gốc từ nhiều nguyên nhân khác nhau, tất cả đều góp phần vào quá trình hình thành và tích tụ các tinh thể khoáng trong thận. Dưới đây là những nguyên nhân có thể gây sỏi thận:
- Thiếu nước: Thiếu nước là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây sỏi thận. Khi cơ thể không đủ nước, nước tiểu càng nồng độ và các chất khoáng có thể kết tinh thành viên sỏi.
- Dinh dưỡng không cân đối: Chế độ ăn giàu oxalate, canxi, và muối có thể tăng nguy cơ sỏi thận. Oxalate là một chất có thể kết hợp với canxi để tạo thành sỏi.
- Chế độ ăn nhiều đạm: Đạm trong đồ ăn làm tăng nồng độ pH nước tiểu, tăng bài tiết Calcium và lại làm giảm khả năng hấp thu Citrate.
- Yếu tố di truyền: Nếu có thành viên trong gia đình đã từng mắc sỏi thận, nguy cơ mắc bệnh này tăng lên do yếu tố di truyền.
- Bệnh lý hệ tiểu đường: Bệnh tiểu đường có thể làm tăng hàm lượng oxalate trong nước tiểu, đóng góp vào quá trình hình thành sỏi thận. Các bệnh lý như acid uric cao, cystinuria, và các tình trạng hình thành acid lactic cũng có thể gây sỏi thận.
- Nhiễm trùng đường tiểu: Nhiễm trùng trong đường tiểu có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành sỏi thận.
- Dùng thuốc cụ thể: Một số loại thuốc, như calcium-based antacids hoặc vitamin D, có thể tăng cường nguy cơ sỏi thận.
- Điều trị hiếm muộn hưng thụ đường tiểu: Các phương pháp điều trị như điều trị hiếm muộn hưng thụ đường tiểu cũng có thể ảnh hưởng đến hàm lượng chất khoáng trong nước tiểu, tăng khả năng hình thành sỏi.
- Béo phì: Theo một số nghiên cứu, nguy cơ mắc bệnh của người béo phì sẽ cao hơn người bình thường.
Các giai đoạn biến chứng của sỏi thận
Khi sỏi kẹt trong đường tiết niệu, nó sẽ ảnh hưởng đến quá trình tiết niệu qua ba giai đoạn:
Giai đoạn chống đối
Trong giai đoạn này, vùng bị kẹt của đường tiết niệu cố gắng đẩy viên sỏi ra ngoài bằng cách gia tăng sự co bóp. Phần trên của niệu quản và bể thận vẫn chưa trải qua sự giãn nở.
Áp lực tăng đột ngột trong đài thận, gây cảm giác đau quặn thận. Trên diễn biến lâm sàng, bệnh nhân thường trải qua những cơn đau thận đặc trưng.
Giai đoạn giãn nở
Giai đoạn này xuất hiện như kết quả của giai đoạn chống đối. Sau khoảng 3 tháng mà không có sự di chuyển của viên sỏi, niệu quản, bể thận và đài thận ở vị trí tắc sẽ trải qua sự giãn nở. Nhu động của niệu quản giảm đi.
Giai đoạn biến chứng
Viên sỏi, không di chuyển và bám vào niêm mạc, gây sự xơ dày trong niệu quản và có thể dẫn đến sự hẹp lại. Ở giai đoạn này, chức năng thận giảm dần, thận trở nên ứ nước và có thể xuất hiện tình trạng ứ mủ nếu có nhiễm trùng.
Việc sỏi vẫn tồn tại trong đường tiết niệu tạo điều kiện thuận lợi cho tái nhiễm trùng. Khi kéo dài, có thể dẫn đến việc phát ban thận và suy thận mạn tính.
Các phương pháp điều trị sỏi thận hiệu quả
Phương pháp điều trị không phẫu thuật
- Uống nước nhiều: Uống nước đủ là quan trọng để tăng lượng nước tiểu, giảm nồng độ chất khoáng trong nước tiểu và giúp đẩy viên sỏi ra khỏi cơ thể.
- Thuốc giảm đau và loại bỏ sỏi: Sử dụng thuốc giảm đau như ibuprofen hoặc paracetamol có thể giảm cơn đau liên quan đến sỏi thận. Các loại thuốc như alpha-blockers cũng được kê đơn để giảm áp lực trong niệu quản và giúp viên sỏi di chuyển dễ dàng hơn.
Phẫu thuật khi cần thiết
Nếu sỏi lớn hoặc gây tổn thương nặng, phẫu thuật có thể là lựa chọn. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm cả phẫu thuật mở và phẫu thuật thủ phạm.
Lithotripsy sử dụng sóng âm ngoại vi để phá hủy viên sỏi thành các mảnh nhỏ, giúp chúng dễ dàng đi qua đường tiểu. Điều này thường được thực hiện khi sỏi có kích thước nhỏ và không cần phải mổ.
Trong một số trường hợp, đặc biệt là khi sỏi lớn và không thể đi qua tự nhiên, phẫu thuật lấy sỏi có thể được thực hiện để loại bỏ viên sỏi.
Tốt nhất, người bệnh cần thảo luận chi tiết với bác sĩ về lựa chọn điều trị và theo dõi hướng dẫn của họ để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong quá trình điều trị.
Chăm sóc sau điều trị sỏi thận như thế nào?
Theo dõi định kỳ theo chỉ định bác sĩ
- Kiểm tra định kỳ của bác sĩ: Tuân thủ lịch trình kiểm tra và kiểm soát của bác sĩ. Những cuộc kiểm tra định kỳ giúp theo dõi sự tiến triển sau điều trị và đối phó với bất kỳ vấn đề nào sớm.
- Xét nghiệm nước tiểu: Thực hiện xét nghiệm nước tiểu theo hướng dẫn của bác sĩ để đánh giá thành phần nước tiểu và giảm nguy cơ tái phát sỏi.
- Điều chỉnh lối sống (Nếu cần thiết): Theo dõi và điều chỉnh lối sống, chế độ ăn, và hoạt động thể chất dựa trên hướng dẫn của bác sĩ để giảm nguy cơ tái phát.
Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ sau điều trị
- Uống nước trước bữa ăn: Uống một cốc nước trước bữa ăn có thể giúp giảm sự hấp thụ oxalate từ thức ăn và giảm nguy cơ hình thành sỏi.
- Tăng cường chất xơ: Bổ sung chất xơ từ rau củ và ngũ cốc nguyên hạt có thể giúp giảm hấp thụ canxi và oxalate.
- Vitamin D hợp lý: Đảm bảo lượng vitamin D hợp lý từ nguồn thức ăn hoặc bổ sung để tránh tình trạng tăng hấp thụ canxi.
- Hạn chế Oxalate: Hạn chế thức ăn giàu oxalate như cà phê, cacao, rau củ như cần tây và rau cải xanh.
- Giảm tiêu thụ thức ăn chứa chất béo: Thức ăn chứa chất béo cao có thể tăng nguy cơ hình thành sỏi, vì vậy hạn chế tiêu thụ thức ăn nặng chất béo.
- Hạn chế thức ăn có chứa natri: Hạn chế thức ăn và đồ uống chứa natri để giảm nguy cơ tăng áp lực trong thận.
Chăm sóc sau điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì kết quả tích cực và giảm nguy cơ tái phát sỏi thận. Trong đó, chế độ dinh dưỡng là một phần không thể lơ là, vì nó góp phần cải thiện sức khỏe sau phẫu thuật, giúp duy trì sức khỏe hệ tiết niệu để tránh tình trạng tái phát sỏi. Bạn có thể đối thoại với chuyên gia dinh dưỡng của lamoi.com.vn để biết thêm về chế độ dinh dưỡng dành cho người bệnh sỏi thận Miễn phí.
